کنفرانش امنیتی مونیخ؛ از صلح هرمز تا جنگ قدرت‌ها

پنجاه و ششمین کنفرانس امنیتی مونیخ از روز جمعه شروع به کار کرده و تا روز یکشنبه ادامه دارد. کنفرانس امسال، آینده اقتصادی و امنیتی نامعلوم و چالش‌های امنیتی منطقه‌ای پراکنده در سراسر جهان بر موضوعات و سخنرانی‌های این همایش سایه افکنده است.

کنفرانس امینتی مونیخ ۲۰۲۰

کنفرانس امنیتی مونیخ برای اولین بار در سال ۱۹۶۳ با هدف جلوگیری از جنگ و درگیری‌ها در جهان مانند جنگ جهانی دوم، توسط «هاینریش فون کلیست» یک نظامی قدیمی آلمانی تاسیس شد.

هدف اصلی این همایش، امنیت شبکه‌ای در جهان و بحث وتبادل نظرپیرامون چالش‌های امنیتی حال و آینده جهان است. حدود ۴۰ نفر از سران کشور‌ها و ۱۰۰ وزیر امور خارجه و وزیر دفاع در این اجلاس گرد هم آمده اند.

موضوع اصلی و چالشی مونیخ ۲۰۲۰ بر اساس گزارشی که در آستانه این همایش منتشر شد «افول غرب» (Westlessness) است. انتخاب این موضوع از آن جهت است که مجموعه کشور‌های اروپایی و آمریکای شمالی که زمانی پیروز جنگ جهانی دوم بودند اکنون در حل چالش‌های امنیتی جهانی دچار ضعف شده اند.

«ولفگانگ ایشینگر» رئیس رئیس کنفرانس بین الملی مونیخ با توجه به بحران‌ها در لیبی، سوریه و یمن به انتقاد ازموضع ضعف غرب درحل این بحران‌ها پرداخت و گفت: «در حالی که جنگ و درگیری رخ می‌دهد ما تنها نظاره گر هستیم.» سایر محور‌های کنفرانس مونیخ ۲۰۲۰، در مورد خلیج فارس، خاورمیانه، لیبی، افغانستان، ادلب سوریه وپرونده هسته‌ای ایران، است.



سخنرانی‌ها و موضوعات

فرانک- والتر اشتاین مایر رییس جمهور آلمان در مراسم گشایش کنفرانس مونیخ، با متهم کردن چین، روسیه و آمریکا به افزایش بی‌ثباتی در جهان در مورد خطرات ناشی از یک رقابت جدید میان «ابرقدرت‌ها» و مسابقه تسلیحات هسته‌ای هشدار داد. او با اشاره به شعار اصلی ترامپ درآغاز ریاست جمهوری اش که گفته بود «عظمت را به آمریکا بازمی‌گردانیم» با کنایه به آمریکا گفت: «عظمت را باز می‌گردانیم حتی اگر هزینه آن را همسایگان و متحدان بپردازند.»

و اضافه کرد: «نتیجه این وضعیت افزایش بی‌اعتمادی، افزایش تسلیحات و کمبود امنیت و حتی رفتن به سوی مسابقه تسلیحات هسته‌ای است.»

مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا در دومین روز کنفرانس سخنان اشتاین مایر را رد کرد و گفت: «به شکرانه سیاست آمریکا روند امور را مثبت می‌بیند.» پمپئو سعی نمود با سخنانی پرشور اثرات منفی سیاست‌های ترامپ بر سایر کشور‌ها را خنثی کند او دراین راستاگفت: «غرب در رقابت با حکومت‌های خودکامه‌ای مثل روسیه و چین پیروز خواهد شد. سخن گفتن از مرگ پیمان ماورای آتلانتیک غلط است. کشور‌های آزاد و دموکراتیک موفق‌تر از دیگران هستند.»

از دیگر سخنرانان مهم این کنفرانس امانوئل مکرون بود او نیز به نوعی نگرانی‌های اشتاین مایر در مورد یکجانبه گرایی آمریکا را گوشزد کرد و گفت: «آمریکا از مدتی پیش سیاست تجدیدنظر درباره مناسبات خود با اروپا را پیش گرفته است.» مکرون به صورت تلویحی نسخه جایگزین یکجانبه گرایی آمریکا را «ایجاد نیروی دفاعی مستقل برای اتحادیه اروپا» معرفی کرد و با اشاره به بی توجهی اروپایی‌ها برای نیروی دفاعی مستقل در دهه‌های گذشته گفت: «شکست این سیاست در اتحادیه اروپا یک اشتباه تاریخی بوده است.»

آمریکا در این همایش امنیتی به صورت هماهنگ سعی نمود گسترش هوش مصنوعی چین و ایران هراسی را جزو موضوعات برجسته این کنفرانس قرار دهد. مارک اسپر وزیر دفاع آمریکا در زمینه هوش مصنوعی چین گفت: «پکن از تکنولوژی‌های فنی خود برای حمایت از شرکت‌های دولتی خود استفاده می‌کند و جامعه بین‌المللی باید شدیدا نگران تکنولوژی هوش مصنوعی چین باشد.» پمپئو نیز در مورد جمهوری اسلامی گفت: «ایران با موشک‌های بالتسیک عربستان را تهدید کرده و با حملات سایبری شبکه‌های خاورمیانه را دچار اختلال کرده است.»



جمهوری اسلامی و کنفرانس مونیخ

با توجه به اینکه کاخ سفید اخیرا محدودیت‌هایی برای صدور ویزا و ملاقات وزیر امور خارجه کشور در سازمان ملل ایجاد نموده است، کنفرانس امنیتی مونیخ فرصت مناسبی برای جمهوری اسلامی جهت رایزنی و گفتگو‌های دوجانبه با کشور‌های مختلف است. وزیر خارجه ایران با جاستین ترودو نخست وزیر کانادا و وزیرخارجه این کشور همچنین وزرای خارجه چین، ژاپن، جمهوری چک، کرواسی و فنلاند دیدار کرد. او در دیدار با هایکو ماس وزیر خارجه آلمان در مورد اوضاع سیاسی و امنیتی منطقه، اشتباهات آمریکایی‌ها درباره منطقه غرب آسیا، تعهدات اروپا در قبال برجام، واقعیات رابطه اروپا و آمریکا و همچنین بررسی راه‌های تقویت اعتماد و همکاری بین ایران و اروپا تبادل نظر و گفتگو کرد.

جاستین ترودو پس از دیدار با ظریف گفت:: «از این سخن او که گفته است می‌بایست تحقیقات کامل و مستقلی در ارتباط با چگونگی سقوط هواپیمای اوکراینبه عمل آید، تحت تاثیر قرار گرفته است.» وزیر امور خارجه کشور در یک کنفرانس مطبوعاتی در مورد اقدامات تنش زای آمریکا در منطقه گفت: «شهادت سردار سلیمانی اشتباه محاسباتی آمریکایی‌ها بود، زیرا هدف تهران مبنی بر خروج نیرو‌های آمریکایی از عراق را تقویت می‌کند.»

ظریف همچنین در حاشیه این دیدار با «مولود چاوش اوغلو» وزیر امور خارجه ترکیه در مورد گسترش روابط جمهوری اسلامی و ترکیه، تحولات سوریه و ادلب، و اقدامات آمریکا در عراق و منطقه گفتگو کردند. چاوش اوغلو در سخنرانی خود در اجلاس مونیخ گفت: «به آمریکا اعلام میکنیم که تحریم‌های آمریکا علیه ایران هرگز به نتیجه‌ای نخواهد رسید.»

ظریف همچنین در این نشست بار دیگر آمادگی تهران برای حل اختلافات با عربستان سعودی نشان داد. وی با تاکید بر اینکه ایران حاضر به پذیرش تامین امنیت عربستان می‌باشد گفت: پس از شهادت سردار سلیمانی عربستان سعودی پیامی مبنی بر تمایل به مذاکره فرستاد، اما به پاسخ ایران جوابی نداد.



چشم انداز مونیخ

همایش‌های مختلف کنفرانس مونیخ طی چند سال اخیر حول موضوعات ثابتی برگزار شده است. به عنوان نمونه سال گذشته نیز محور اصلی گفتگو‌ها تقویت اتحادیه اروپا، همکاری‌های میان‌قاره‌ای و چشم‌انداز احتمالی رقابت میان قدرت‌های بزرگ بود. در مراسم گشایش مونیخ امسال نیز اشتاین مایر صحبت‌های خود را با انتقاد از سه بلوک قدرت جهان یعنی آمریکا، چین و روسیه شروع کرد. او یکجانبه گرایی آمریکا، اقتدارگرایی روسیه و برخورد گزینشی چین با مقررات بین المللی را عامل اصلی بی ثباتی و تنشی اعلام کرد که جهان تا کنون از حل آن ناتوان بوده است.

همانند سال‌های اخیر بحران داخلی ونزوئلا، جنگ داخلی سوریه، مسئله شرق اوکراین جزو موضوعات تکراری مونیخ ۲۰۲۰ بود که نشان میدهد بازیگران اصلی جهان از حل معضلات امنیتی ناتوان شده اند و تا کنون با گفتگو و ارائه راه حل‌ها در کنفرانس مونیخ نتوانسته اند ثبات را به خاورمیانه، لیبی، افغانستان، یمن و آفریقا بازگردانند.

دوری آمریکا به لحاظ جغرافیایی از کانون‌های تنش در جهان، این کشور را فقط نسبت به تهدیدات تروریستی علیه منافع خود حساس و متمرکز نموده است و نه تنها همکاری و مشارکتی برای حل ریشه‌های بحران‌های دهه اخیر انجام نمیدهد، خود نیز به یکی از کانون‌های اصلی تولید بحران از خاورمیانه تا شبه جزیره کره و شرق اروپا و مرز‌های چین و روسیه تبدیل شده است. از سوی دیگر درگیری کشور‌ها در مورد چالش‌های امنیتی فرسوده باعث شده تا عملکرد کلی کنفرانس‌های مونیخ در مورد تغییرات اقلیمی همچنان کم اثر باشد.

آنچه از مجموع سخنرانی‌های مقامات قدرت‌های بزرگ در این کنفرانس میتوان دریافت، پذیرش این واقعیت است که جهان در آستانه نظم چند قطبی قرار دارد و بلوک‌های قدرت تلاش میکنند خود را آماده ورود به نظم جدید و ایمن نمودن خود در برابر چالش‌های آغازین اقتصادی و امنیتی جهان چند قطبی کنند.